W jakich sytuacjach następuje pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Władza rodzicielska stanowi zbiór praw i obowiązków, jakie mają rodzice względem swojego dziecka. Jest to między innymi dbanie o jego dobro i dopełnienie wszelkich starań, aby zapewnić mu jak najlepsze warunki bytowe i edukacyjne. Nie każda matka i ojciec są jednak w stanie troszczyć się o swoją pociechę tak, jak powinni. Wtedy możliwe jest zawieszenie, ograniczenie lub nawet pozbawienie ich władzy rodzicielskiej.

Sprawa dotycząca pozbawienia władzy rodzicielskiej jest prowadzona w trybie nieprocesowym i może być wszczęta za wnioskiem jednego z rodziców lub z urzędu. Wniosek taki zwolniony jest z opłat sądowych, a złożyć należy go w Sądzie Rejonowym, właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka, które jednak nie jest w tym przypadku uczestnikiem postępowania.

Powodem decyzji o pozbawieniu władzy rodzicielskiej może być trwała przeszkoda w jej wykonywaniu, którą stanowi w tym przypadku stały wyjazd za granicę i niemożność określenia powrotu, z równoczesnym brakiem troski o dobro dziecka, osadzenie w więzieniu w celu odbycia długoletniej kary, ciężka choroba, przykuwająca rodzica do łóżka lub zmuszająca go do przebywania w placówce leczniczej, a także jego zaginięcie

Kolejną przesłanką może być rażące nadużywanie władzy rodzicielskiej i zaniedbywanie związanych z nią obowiązków. Chodzi tu głównie o fizyczne lub psychiczne znęcanie się nad dzieckiem, nadmierne karcenie go, wykorzystywanie seksualne, uchylanie się od wypłacania alimentów, uzależnienie rodzica od alkoholu lub narkotyków, przestępczość i namawianie do niej osoby małoletniej, rozwiązłość, zmuszanie dziecka do pracy albo żebrania na ulicy.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może wynikać również z braku zainteresowania rodziców życiem dziecka. W takich przypadkach, aby pomóc rodzinie, Sąd zaleca jej zazwyczaj spotkania w poradniach, które są w stanie pomóc rozwiązać dany problem. Osoba małoletnia jest wtedy z kolei umieszczana w rodzinie zastępczej lub odpowiedniej placówce wychowawczej. Jeżeli nie zmienia to sytuacji, która spowodowała wszczęcie postępowania w celu pozbawienia rodzica lub obojga rodziców prawa do opieki nad dzieckiem, wtedy, decyzją Sądu dochodzi do odebrania im władzy rodzicielskiej.

Pomimo takiego wyroku, rodzice wciąż mają obowiązek wypłacać swym dzieciom alimenty, a w razie śmierci dziedziczą one po nich cały dobytek. Zasada ta działa jednak i w drugą stronę. W przyszłości to rodzic może starać się o alimenty od dziecka i także po nim dziedziczy.

Osoba pozbawiona władzy rodzicielskiej nie ma prawa ingerować w wychowanie swojego dziecka, w zarządzanie jego majątkiem, w ustalenie miejsca jego stałego pobytu, wybór szkoły i dalszej ścieżki życia. Jeżeli Sąd nie zarządził inaczej, może się jednakże kontaktować z dzieckiem, a gdy sytuacja, która była przyczyną pozbawienia rodzica prawa opieki nad dzieckiem ustanie, władza rodzicielska może zostać przywrócona, jeżeli będzie to zgodne z dobrem osoby małoletniej.